Velilere Yönelik Faaliyetler(Güvenli İnternet Kullanımı-Sosyal Medya Bilinçli Kullanımı-Siber Zorbalık-Dijital Ayak İzi ve Mahremiyet- Yapay Zekâ Farkındalığı)

👨‍👩‍👧‍👦 Veliler İçin Dijital Okuryazarlık Rehberi

Çocuğunuzun dijital dünyada güvenli olması için pratik rehber ve aile iletişim stratejileri

🛡️

Güvenli İnternet Kullanımı

Çocuğunuzun online güvenliğini sağlama

🏠 Evde Dijital Güvenlik

• Kolay
  Aile İnternet Kuralları Oluşturma
  Çocuğunuzla birlikte internet kullanım kuralları belirleme, güvenli saatler ve ortak alanlar için anlaşma yapma.
• Orta
  Ebeveyn Kontrol Araçları
  Modem, telefon ve bilgisayarlarda ebeveyn kontrol ayarları, güvenli arama filtreleri ve zaman sınırlamaları kurma.
• Kolay
  Güvenli İletişim Eğitimi
  Çocuğunuza yabancılarla konuşmaması, kişisel bilgi paylaşmaması ve şüpheli durumları size anlatması gerektiğini öğretme.

📋 Gerçek Vaka: 7. Sınıf Öğrencisi Mehmet

Durum: Mehmet, online oyun oynarken tanıştığı "arkadaşı" ona kişisel bilgilerini sordu ve buluşma teklif etti.

Veli Tepkisi: Anne, Mehmet'in telefon konuşmasını duydu ve hemen müdahale etti.

Çözüm: Aile, internet güvenliği hakkında konuştu ve "yabancılarla buluşma" kuralını netleştirdi.

Sonuç: Mehmet artık online tanıştığı kişiler hakkında ailesini bilgilendiriyor.

💬 Çocuğunuzla Nasıl Konuşun?

Yanlış: "İnternette kimseyle konuşma!"

Doğru: "Online tanıştığın kişiler hakkında benimle konuşabilirsin. Gerçek hayatta tanımadığın biriyle buluşmak istersen önce bana söyle."

İpucu: Yasaklamak yerine, açık iletişim kurun ve güven ortamı yaratın.

✅ Evde İnternet Güvenliği Kontrol Listesi

• Çocuğun internet kullanım saatlerini belirleyin
• Bilgisayar/tablet ortak alanda bulunsun
• Güvenli arama motorları ayarlayın (SafeSearch)
• Çocuğun hangi siteleri ziyaret ettiğini kontrol edin
• Düzenli olarak internet güvenliği sohbeti yapın
• Şüpheli durumları size anlatması gerektiğini vurgulayın

💡 Uzman Ebeveyn Tavsiyeleri

Çocuk Psikoloğu Dr. Ayşe Kaya: "Çocuğunuzu korumak için teknolojiden tamamen uzak tutmak yerine, güvenli kullanımı öğretin."

Pratik İpucu: Haftada bir "dijital aile saati" yapın. Çocuğunuzun online deneyimlerini konuşun, sorularını yanıtlayın.

⚠️ Dikkat Edilmesi Gereken Uyarı İşaretleri

• Çocuğunuz siz odaya girdiğinde hemen ekranı kapatıyor

• Gece geç saatlerde gizlice internet kullanıyor

• Online "arkadaşları" hakkında konuşmak istemiyor

• Davranışlarında ani değişiklikler var

📱

Sosyal Medya Bilinçli Kullanımı

Çocuğunuzun sosyal medya deneyimini yönetme

👥 Sağlıklı Sosyal Medya

• Kolay
  Yaş Uygun Platform Seçimi
  Çocuğunuzun yaşına uygun sosyal medya platformlarını belirleme, yaş sınırlarını anlama ve güvenli alternatifleri keşfetme.
• Orta
  Ekran Süresi Yönetimi
  Çocuğunuzun günlük ekran süresini takip etme, sağlıklı sınırlar koyma ve alternatif aktiviteler önerme.
• Kolay
  Dijital Ayak İzi Farkındalığı
  Çocuğunuza paylaştığı her şeyin kalıcı olduğunu öğretme, gelecekteki etkilerini anlama ve sorumlu paylaşım alışkanlıkları.

📋 Gerçek Vaka: 6. Sınıf Öğrencisi Zeynep

Durum: Zeynep, TikTok'ta dans videoları paylaşıyor ve yabancılardan takip istekleri alıyordu.

Veli Keşfi: Anne, Zeynep'in telefonunu kontrol ederken uygunsuz yorumlar ve mesajlar gördü.

Çözüm: Hesabı gizli yaptılar, sadece arkadaşlarının takip etmesine izin verdiler ve içerik paylaşımı hakkında konuştular.

Sonuç: Zeynep artık paylaşım yapmadan önce annesine soruyor ve mahremiyet ayarlarını biliyor.

💬 Sosyal Medya Hakkında Nasıl Konuşun?

Yanlış: "Sosyal medya yasak, hiç kullanmayacaksın!"

Doğru: "Sosyal medyayı birlikte öğrenelim. Hangi uygulamaları kullanmak istiyorsun? Güvenli kullanım kurallarını birlikte belirleyelim."

İpucu: Çocuğunuzla birlikte hesap açın, mahremiyet ayarlarını birlikte yapın.

✅ Sosyal Medya Aile Kuralları

• Yeni hesap açmadan önce veli izni alınacak
• Hesaplar gizli (private) olacak
• Tanımadığı kişilerden takip isteği kabul edilmeyecek
• Kişisel bilgiler (okul, adres, telefon) paylaşılmayacak
• Günlük ekran süresi sınırı belirlenecek
• Uygunsuz içerik görürse hemen anlatacak

💡 Uzman Ebeveyn Tavsiyeleri

Dijital Ebeveynlik Uzmanı Murat Durmuş: "Çocuğunuzun sosyal medya kullanımını yasaklamak yerine, birlikte öğrenin ve rehberlik edin."

Pratik İpucu: Çocuğunuzun kullandığı uygulamaları siz de indirin ve öğrenin. Böylece daha iyi rehberlik edebilirsiniz.

⚠️ Sosyal Medya Tehlike Sinyalleri

• Çocuğunuz sürekli telefonla meşgul ve çevresine ilgisiz

• Uyku düzeni bozuldu, gece gizlice telefon kullanıyor

• Sosyal medya hesaplarını gizliyor

• Ruh hali değişiklikleri, içe kapanma

🚫

Siber Zorbalık

Çocuğunuzu koruma ve destek olma

🛡️ Koruma ve Müdahale

• Kolay
  Siber Zorbalığı Tanıma
  Çocuğunuzun siber zorbalığa maruz kalıp kalmadığını anlama, davranış değişikliklerini fark etme ve erken müdahale.
• Orta
  Okul ile İşbirliği
  Siber zorbalık durumunda okul yönetimi ve öğretmenlerle iletişim kurma, ortak çözüm arayışları ve takip süreci.
• Kolay
  Duygusal Destek Sağlama
  Mağdur çocuğunuza duygusal destek verme, özgüvenini yeniden kazandırma ve profesyonel yardım alma zamanını bilme.

📋 Gerçek Vaka: 8. Sınıf Öğrencisi Emre

Durum: Emre, sınıf WhatsApp grubunda sürekli alay konusu edildi. Utandırıcı fotoğrafları paylaşıldı.

Veli Fark Etmesi: Anne, Emre'nin okula gitmek istemediğini ve içe kapandığını fark etti.

Müdahale: Aile, ekran görüntüleri aldı, okul yönetimine başvurdu ve diğer velilerle görüştü.

Sonuç: Zorbalık durdu, sınıfta siber zorbalık eğitimi verildi ve Emre psikolojik destek aldı.

💬 Siber Zorbalık Hakkında Nasıl Konuşun?

Yanlış: "Neden bana söylemedin? Bu kadar basit bir şey için bu kadar üzülme!"

Doğru: "Bu durumda kendini nasıl hissettiğini anlıyorum. Bana anlattığın için teşekkürler. Birlikte çözeceğiz."

İpucu: Çocuğunuzu suçlamayın, duygularını onaylayın ve çözüm odaklı yaklaşın.

✅ Siber Zorbalık Müdahale Adımları

• Çocuğunuzu dinleyin ve duygularını onaylayın
• Kanıtları toplayın (ekran görüntüsü, mesajlar)
• Zorbaları engelleyin ve platformlara raporlayın
• Okul yönetimini bilgilendirin
• Gerekirse diğer velilerle iletişim kurun
• Çocuğunuzun psikolojik durumunu takip edin

💡 Uzman Ebeveyn Tavsiyeleri

Çocuk Psikoloğu Dr. Mehmet Özkan: "Siber zorbalık, çocuğun gerçek hayattaki sosyal ilişkilerini de etkiler. Erken müdahale çok önemli."

Pratik İpucu: Çocuğunuzla düzenli olarak okul hayatı ve arkadaşlıkları hakkında konuşun. Açık iletişim, erken fark etmenizi sağlar.

⚠️ Siber Zorbalık Belirtileri

• Okula gitmek istemiyor, bahane üretiyor

• Telefon/bilgisayar kullandıktan sonra üzgün oluyor

• Arkadaşlarıyla görüşmek istemiyor

• Uyku ve iştah problemi yaşıyor

👣

Dijital Ayak İzi ve Mahremiyet

Çocuğunuzun dijital geleceğini koruma

🔒 Mahremiyet Eğitimi

• Kolay
  Kişisel Bilgi Koruma Eğitimi
  Çocuğunuza hangi bilgilerin kişisel olduğunu öğretme, paylaşmaması gereken bilgileri belirleme ve güvenli paylaşım alışkanlıkları.
• Orta
  Mahremiyet Ayarları Yönetimi
  Çocuğunuzun tüm hesaplarında mahremiyet ayarlarını birlikte yapılandırma, düzenli kontrol ve güncelleme alışkanlığı.
• Kolay
  Gelecek Odaklı Düşünme
  Çocuğunuza bugün paylaştığı içeriklerin gelecekte nasıl etki edebileceğini öğretme, uzun vadeli düşünme becerisi geliştirme.

📋 Gerçek Vaka: 7. Sınıf Öğrencisi Aylin

Durum: Aylin, Instagram'da okul üniformasıyla fotoğraf paylaştı ve okul adını, sınıfını yazdı.

Risk: Yabancı biri Aylin'in hangi okulda, hangi saatte olduğunu öğrendi ve takip etmeye başladı.

Veli Müdahalesi: Anne, durumu fark edince paylaşımı sildi ve Aylin'e kişisel bilgi paylaşımının risklerini anlattı.

Sonuç: Aylin artık paylaşım yapmadan önce "Bu bilgiyi yabancılar öğrenmeli mi?" diye düşünüyor.

💬 Mahremiyet Hakkında Nasıl Konuşun?

Yanlış: "Hiçbir şey paylaşma, herkes kötü niyetli!"

Doğru: "Paylaşım yapmak güzel ama akıllıca yapalım. Bu fotoğrafı/bilgiyi tanımadığın biri görse seni bulabilir mi?"

İpucu: Korku yaratmak yerine, akıllı seçimler yapmasını öğretin.

✅ Çocuğunuzla Mahremiyet Kontrol Listesi

• Tam adı, doğum tarihi paylaşılmayacak
• Okul adı, sınıf bilgisi gizli tutulacak
• Ev adresi, telefon numarası hiç paylaşılmayacak
• Konum bilgisi kapatılacak
• Aile fotoğrafları dikkatli paylaşılacak
• Tatil paylaşımları dönüşte yapılacak

💡 Uzman Ebeveyn Tavsiyeleri

Dijital Güvenlik Uzmanı Zehra Demir: "Çocuğunuza 'dijital ayak izi' kavramını somut örneklerle anlatın. Plajda ayak izi bırakır gibi, internette de iz bıraktığını öğretin."

Pratik İpucu: Çocuğunuzla birlikte onun adını Google'da aratın. Ne çıktığını birlikte inceleyin.

⚠️ Çocukların Sık Paylaştığı Riskli Bilgiler

• Okul üniforması ile fotoğraflar

• Doğum günü partisi detayları

• Ev önünde çekilen fotoğraflar

• Aile tatil planları ve konum bilgileri

🤖

Yapay Zekâ Farkındalığı

Çocuğunuzun YZ ile güvenli etkileşimi

🎯 Bilinçli YZ Kullanımı

• Kolay
  YZ Nedir? Eğitimi
  Çocuğunuza yapay zekânın ne olduğunu, günlük hayatta nerede kullanıldığını ve nasıl çalıştığını yaşına uygun şekilde anlatma.
• Orta
  Ödev ve Öğrenme Desteği
  Çocuğunuzun YZ araçlarını ödev yapmak için etik şekilde kullanmasını öğretme, kopya ile yardım alma arasındaki farkı anlama.
• Kolay
  Sahte İçerik Farkındalığı
  Çocuğunuza YZ ile üretilen sahte fotoğraf, video ve metinleri tanımayı öğretme, eleştirel düşünme becerisi geliştirme.

📋 Gerçek Vaka: 8. Sınıf Öğrencisi Berk

Durum: Berk, tüm ödevlerini ChatGPT'ye yaptırıyor ve hiç okumadan teslim ediyordu.

Sonuç: Sınavda hiçbir soruyu çözemedi çünkü konuları öğrenmemişti. Öğretmeni durumu fark etti.

Veli Müdahalesi: Anne-baba, Berk'le YZ kullanımı hakkında konuştular ve sınırlar koydular.

Çözüm: Berk artık YZ'yi araştırma yapmak için kullanıyor ama ödevlerini kendisi yazıyor.

💬 YZ Hakkında Nasıl Konuşun?

Yanlış: "Yapay zekâ kullanma, bu kopya yapmaktır!"

Doğru: "Yapay zekâ çok güçlü bir araç. Öğrenmene yardım edebilir ama senin yerine düşünemez. Nasıl kullanacağını birlikte öğrenelim."

İpucu: YZ'yi yasaklamak yerine, doğru kullanımını öğretin.

✅ Çocuklar İçin YZ Kullanım Kuralları

• YZ'ye kişisel bilgiler verilmeyecek
• Ödevler tamamen YZ'ye yaptırılmayacak
• YZ'nin verdiği cevaplar kontrol edilecek
• Sahte içerik olup olmadığı sorgulanacak
• YZ kullanımı öğretmene bildirilecek
• Eleştirel düşünme becerisi geliştirilecek

💡 Uzman Ebeveyn Tavsiyeleri

Eğitim Teknolojileri Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Yılmaz: "YZ çağında çocuklar, teknoloji ile işbirliği yapmayı öğrenmeli ama bağımlı olmamalı."

Pratik İpucu: Çocuğunuzla birlikte YZ araçlarını keşfedin. Hangi sorulara doğru, hangilerine yanlış cevap verdiğini test edin.

⚠️ YZ Kullanımında Dikkat Edilecekler

• Çocuğunuz ödevlerini tamamen YZ'ye yaptırıyor

• YZ'nin söylediği her şeye körü körüne inanıyor

• Kendi düşünme becerisini kullanmıyor

• Sahte içerikleri gerçek sanıyor

🎯 Ebeveyn Rehberi Hedefleri

Bu rehber, ortaokul çağındaki çocukların dijital dünyada güvenli olmalarını sağlamak için hazırlanmıştır.

Her konu, gerçek aile deneyimleri ve uzman tavsiyeleri ile desteklenmiştir.

Veliler İçin: Bu rehberi diğer velilerle paylaşabilir, okul aile birliği toplantılarında tartışabilirsiniz.

Blogger İçin: Ebeveyn odaklı 5 ayrı yazı serisi olarak paylaşabilir, her birini yaş grubuna özel örneklerle zenginleştirebilirsiniz.

Hatırlatma: Teknoloji hızla değişiyor. Bu konuları çocuğunuzla düzenli olarak konuşmaya devam edin.